Conservatief Liberalisme als noodpakket voor het vrije Westen

Alle culturen dient men te omarmen, behalve de westerse, en geen enkele cultuur mag men afwijzen, behalve diezelfde westerse cultuur. Deze morele hypocrisie is uitgegroeid tot een dominante gedachte binnen onze samenleving, waarin westerse normen en waarden worden gereduceerd tot louter subjectieve voorkeuren. Het gevolg is dat de vrijheden die onlosmakelijk verbonden zijn met de westerse beschaving en haar intellectuele en morele erfenis steeds meer onder druk komen te staan. Ik mis in het politieke debat het besef dat deze liberale waarden, zowel binnen onze liberale democratieën als in het bredere internationale systeem, de kern vormt waarop de hoogste mate van vrijheid, rechtvaardigheid en welvaart die de mensheid ooit heeft gekend, rust. Toch zien we een steeds duidelijker wordende instabiliteit ontstaan binnen het liberalisme. De progressief liberalen en de klassiek liberalen bevinden zich op een langzaam maar onafwendbaar pad van scheiding. Waar ooit een natuurlijke balans bestond, groeit nu een diepe kloof. Het is dan ook hoog tijd de aandacht te richten op het conservatief liberalisme, het enige liberalisme dat de westerse vrijheden zal beschermen tegen de ontwrichtende uitdagingen van deze tijd.

Interne en externe dreiging  

De interne dreiging komt voornamelijk vanuit de progressief-linkse hoek. Deze stroming heeft de balans van het liberalisme volledig verstoord met haar radicaal-utopische boodschap: het klimaat en absolute gelijkheid boven alles. Deze gedachtegang vereist een dominante rol voor de overheid, waardoor er nauwelijks ruimte overblijft voor individuele vrijheid en persoonlijke verantwoordelijkheid. In het verlengde van deze anti-liberale agenda is het allerminst een geheim dat men geruime tijd een merkwaardige, verstandhouding onderhoudt met de autoritaire wereldvisie van de islam. Deze curieuze relatie radicaliseert in hoog tempo. Progressieve liberalen deinzen er inmiddels niet voor terug openlijk te pleiten voor shariawetgeving, terwijl zij tegelijkertijd met de regenboogvlag zwaaien. Met hetzelfde gemak bestempelen zij Hamas als vrijheidsstrijders en spreken zij openlijk hun steun uit voor dé sponsor van terrorisme: Iran. Dat zij, onder dergelijke regimes, zelf als eersten tegen de muur zouden staan, lijkt hen daarbij volkomen te ontgaan. 

Het is ronduit zorgwekkend te zien hoe het liberalisme niet alleen intern steeds verder afbreekt, maar ook extern onder zware druk staat. In een tijdperk dat wordt gekenmerkt door het zogenaamde ‘Westlessness’, waarin de mondiale relevantie van het Westen al sterk afneemt, nemen grootheidsdromen van terroristische groeperingen toe. Deze dromen worden omarmd door revisionistische staten zoals Iran en gretig gesteund door oorlogszuchtige machten als Rusland en China, wat een ernstige bedreiging vormt voor de liberale internationale orde.

Conservatisme als schild van de vrijheid

Het is belangrijk dat liberalen in ons land beseffen dat de bescherming van westerse normen en waarden niet uitsluitend kan worden gewaarborgd met liberale middelen. In Europa zien we dan ook dat open en tolerante samenlevingen het vrije Westen ondermijnen. Deze bekende paradox van tolerantie, zoals Karl Popper die omschreef, benadrukt een fundamenteel dilemma: liberale samenlevingen kunnen niet grenzeloos tolerant blijven zonder het risico te lopen dat hun eigen vermogen tot tolerantie wordt ondermijnd of zelfs vernietigd door degenen die intolerant zijn.

Hoewel het conservatisme door velen wordt gezien als een rem op het liberalisme, is juist het tegenovergestelde het geval. In deze tijd manifesteert het zich juist als haar meest waardevolle bondgenoot. Met het oog op het behouden van fundamentele structuren en verworvenheden biedt het conservatisme namelijk de meest geschikte instrumenten. Het is immers in de kern gericht op het behoeden van het waardevolle. Liberalisme schept vrijheid, maar conservatisme beschermt die vrijheid tegen haar eigen kwetsbaarheden.

Dat doet zij door een nuchtere geopolitieke benadering, gebaseerd op stabiliteit en gedeelde regels, in plaats van utopische of naïeve idealen. Op deze wijze tracht zij zich te beschermen tegen externe autoritaire regimes. Professor Joffe stelde al dat de internationale liberale orde óf conservatief zal zijn, óf niet zal bestaan. Diezelfde benadering is echter minstens zo relevant voor de interne dreigingen. Zo hecht het conservatisme grote waarde aan de instituties waarop liberale samenlevingen rusten: de scheiding der machten, individuele rechten en vrije verkiezingen. Onderzoek toonde al aan dat in het 19e-eeuwse Europa landen met sterke conservatieve partijen, zoals Groot-Brittannië en Scandinavië, uiteindelijk stabielere democratieën ontwikkelden. In landen zonder een conservatief midden bleken de democratische instituties daarentegen aanzienlijk fragieler. Dit komt grotendeels doordat het conservatisme extremen weet te dempen. Wat extreemlinks en extreemrechts namelijk met elkaar gemeen hebben, is een fundamenteel gebrek aan identiteit en verbondenheid. Waar liberalisme hierin tekortschiet, biedt het conservatieve gedachtegoed juist een handvat. Zo kan iemand aan de uiterste rechterzijde, die zijn identiteit ontleent aan ras, leren die identiteit te baseren op waarden en tradities, in plaats van op huidskleur. Op vergelijkbare wijze kan aan de uiterste linkerzijde de zelfhaat en culturele afkeer worden gecorrigeerd door het besef dat liefde voor het eigene niet synoniem is aan uitsluiting. Zo kunnen gevaarlijke ontsporingen aan de uiterste zijdes, zoals racisme en oikofobie, worden tegengegaan. 

Het is belangrijk dat we ons realiseren dat slechts 8 procent van de wereldbevolking in vrijheid leeft, de rest kijkt naar ons. Juist daarom is de duurzame bescherming van het liberalisme, die het conservatisme kan bieden, van groot belang. Het tolereert dan ook diversiteit, maar uitsluitend binnen de grenzen van gedeelde westerse waarden en morele normen. Die verworvenheden worden actief beschermd tegen invloeden die daar te ver van afwijken. Daarnaast biedt het conservatisme de culturele fundamenten die nodig zijn om het individu als onderdeel van de gemeenschap te houden. 

Conservatief liberalisme is precies wat Nederland nodig heeft: gezond verstand, een sterke samenleving en individuele vrijheid.